ภาพถ่ายบางภาพในโพสต์นี้ไม่ได้เกี่ยวข้องกับการระบาดครั้งใหญ่เมื่อศตวรรษที่แล้ว

ภาพถ่ายและคำกล่าวอ้างนี้ถูกโพสต์ลงเฟซบุ๊กเมื่อวันที่ 7 มิถุนายน 2563

ด้านล่างคือภาพถ่ายหน้าจอของโพสต์ที่ทำให้เข้าใจผิด

คำกล่าวอ้างเดียวกันได้ถูกโพสต์ลงเฟซบุ๊กที่นี่ นี่และนี่ และยังปรากฏอยู่ในโพสต์นี้ของเว็บไซต์สื่อสังคมออนไลน์ Minds.com

ภาพถ่ายและคำกล่าวอ้างคล้ายๆ กันยังปรากฏอยู่ในโพสต์ของประเทศบังคลาเทศ ปากีสถาน และสหรัฐอเมริกา 

การระบาดของไข้หวัดใหญ่ พ.ศ. 2461 หรือที่เรียกกันว่า ไข้หวัดใหญ่สเปน ถือเป็นการระบาดที่รุนแรงที่สุดครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์ เมื่อการระบาดสิ้นสุดลงในปีพ.ศ.2463 ทั่วโลกมีผู้ติดเชื้อราว 500 ล้านคนทั่วโลก (หรือประมาณหนึ่งในสามของประชากรโลกทั้งหมดในขณะนั้น) และมีผู้เสียชีวิตจากโรคดังกล่าวถึง 50 ล้านราย

สำนักข่าว AFP ได้ใช้เครื่องมือตรวจสอบภาพผ่านกูเกิล Yandex และ TinEye เพื่อหาที่มาของภาพถ่ายที่ถูกนำมาใช้ประกอบโพสต์ เราพบภาพถ่าย 6 ภาพที่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับการระบาดใหญ่ในปีพ.ศ. 2461

ภาพที่ไม่ได้มาจากช่วงการระบาด

ภาพถ่ายที่แสดงสตรีสองคนเดินอยู่บนถนนโดยมีการใส่ผ้าคลุมจากคอขึ้นไปถึงจมูก เป็นภาพที่ถ่าย 5 ปีก่อนการระบาดใหญ่ สำนักข่าว AFP ประเทศไทย ได้รับการยืนยันจากโฆษกของ Süddeutsche Zeitung Photo ของประเทศเยอรมันว่าภาพนี้เป็นแฟชั่น “ผ้าคลุมจมูก” ในปีพ.ศ. 2456

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติประเทศเนเธอร์แลนด์และ Spaarnestad Collection ซึ่งเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ภาพถ่ายที่แสดงผู้หญิงสองคนกำลังใส่หน้ากากพลาสติกทรงกรวย ได้อธิบายว่านี่เป็นภาพที่ถูกถ่ายไว้ในปีพ.ศ. 2482 ในเมืองมอนทรีออล ประเทศแคนาดา 

ในภาพถ่ายนี้ สตรีทั้งสองคน ได้นำถุงใสขนาดใหญ่มาคลุมตั้งแต่ศีรษะลงมาถึงเอว ซึ่งเป็นภาพถ่ายปีพ.ศ. 2496 ซึ่งมีต้นเหตุมาจากสภาพอากาศที่เลวร้ายในวันนั้น

คำบรรยายภาพของ AP Images แปลเป็นภาษาไทยว่า “ชุดคลุมป้องกันแก๊สที่เหลืออยู่จากสมัยสงครามถูกนำมาประยุกต์ใช้โดย Merial Bush ซ้าย และ Ruth Neuer ระหว่างที่พวกเธอพยายามหลบกลุ่มก้อนหมอกควันที่ปกคลุมนครฟิลาเดลเฟียเป็นวันที่สองติดต่อกัน ในวันที่ 20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2496 สภาพอากาศที่ผิดเพี้ยนไปทั่วภาคตะวันออกเป็นสาเหตุทำให้เกิดหมอกควัน”

ภาพต่อไปซึ่งแสดงสตรีใส่หน้ากากป้องกันแก๊สเป็นการประยุกต์ใช้อุปกรณ์จากสมัยสงครามเช่นกัน โดยเป็นภาพถ่ายระหว่างการฝึกซ้อม โดยคำบรรยายภาพของเว็บไซต์ Getty Images แปลเป็นภาษาไทยว่า “การฝึกซ้อมแก๊สเมื่อวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2484 แม่วัยสาวดูแลบุตรที่ใส่หน้ากากป้องกันแก๊สสำหรับเด็กระหว่างการฝึกซ้อมในเมืองคิงส์ตัน 9 มิถุนายน พ.ศ. 2484” 

รูปภาพโฆษณาโทรศัพท์จากปี 1910 เป็นอีกภาพที่ถูกนำมาใช้กล่าวอ้างว่าเป็นภาพที่ถ่ายในช่วงที่มีการระบาดใหญ่ครั้งนี้ ภาพนี้ปรากฏอยู่บนหนังสือพิมพ์ St. Louis Post-Dispatch เมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน และถึงแม้ว่าบริษัท Bell Telephone จะโฆษณาว่านี่เป็นวิธีหนึ่งสำหรับการติดต่อกันระหว่าง “ช่วงกักตัว” แต่ว่าภาพนี้ถูกเผยแพร่ก่อนการระบาดใหญ่ของไข้หวัดใหญ่สเปน ซึ่งช่วงที่โฆษณานี้ถูกเผยแพร่ออกไปกำลังมีการระบาดของโรคอื่นๆ เจ้าหน้าที่จึงจำเป็นต้องใช้มาตรการแยกตัวในการควบคุมการระบาด

โปสเตอร์นี้เป็นภาพจากอีกศตวรรษหนึ่งโดยสิ้นเชิง และมีข้อความที่สอดคล้องกับโรคโควิด-19  โดยข้อความในเขียนเป็นตัวอักษรขนาดใหญ่ว่า “Stay at home” ซึ่งแปลเป็นภาษาไทยว่า “อยู่ที่บ้าน” โดยนาย Mathieu Persan นักวาดภาพชาวฝรั่งเศสได้อธิบายในบทสัมภาษณ์นี้ว่าเขาตั้งใจจะให้โปสเตอร์นี้เป็นการเรียกร้องให้มีการรับมือเชื้อไวรัสโคโรน่าสายพันธุ์ใหม่

ภาพช่วงการระบาดจริง

สำนักข่าว AFP พบว่าภาพที่เหลืออยู่ในโพสต์ที่ทำให้เข้าใจผิด เป็นภาพจริงจากการระบาดใหญ่ของไข้หวัดสเปนในปีพ.ศ. 2461 ตามข้อมูลจากหน่วยงานที่รวบรวมและเก็บบันทึกภาพถ่ายเหล่านี้เอาไว้

ภาพชุดนี้จาก Getty Images เป็นภาพของศูนย์กักกันโรค โดยมีภาพสตรีใช้เครื่องช่วยหายใจ ภาพเจ้าหน้าที่ตำรวจซีแอตเทิลสวมหน้ากากอนามัย ภาพพยาบาลสภากาชาติ ภาพผู้หญิงสองคนใส่หน้ากากอนามัย และภาพถ่ายหอผู้ป่วยในโรงพยาบาล Walter Reed

คำบรรยายภาพจากเว็บไซต์ของหน่วยงานภาพถ่าย Alamy ยืนยันว่าภาพถ่ายนี้และภาพนี้เป็นการโฆษณาด้านสาธารณสุข และเป็นภาพถ่ายจากปีพ.ศ. 2461

อีกภาพหนึ่งที่ถูกสืบย้อนไปจนถึงช่วงที่การระบาดเพิ่งเริ่มขึ้น คือภาพนี้ ซึ่งได้ถูกนำกลับมาตีพิมพ์ใหม่โดย The New York Times โดยเป็นส่วนหนึ่งของเรื่องราวเกี่ยวกับผลกระทบที่ร้ายแรงที่มีผลต่อนครฟิลาเดลเฟีย ภาพถ่ายป้ายข้อความบนรถราง ซึ่งสามารถแปลเป็นไทยได้ว่า “น้ำลายกระจายความตาย” เป็นภาพที่ถ่ายไว้ในเดือนตุลาคมพ.ศ. 2461 ในห้องสมุดการแพทย์ประวัติศาสตร์ของวิทยาลัยการแพทย์แห่งฟิลาเดลเฟีย

อีกกภาพที่กลับมาโด่งดังในช่วงที่มีการระบาดของโควิด-19 คือภาพถ่ายนี้ของครอบครัวซึ่งสมาชิกแต่ละคนจะใส่หน้ากากผ้าป้องกัน รวมถึงหน้ากากขนาดเล็กที่ทำมาสำหรับแมวซึ่งเป็นสัตว์เลี้ยงของครอบครัวโดยเฉพาะ

ข้อมูลจากคลังภาพออนไลน์ของรัฐแคลิฟอร์เนีย 2 แห่งที่นี่และนี่ ไม่ได้มีการระบุชื่อครอบครัวดังกล่าวเอาไว้ แต่รายงานฉบับนี้ของพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นซึ่งมีเนื้อหาเกี่ยวกับการรับมือโรคระบาดที่เมือง Pleasanton รัฐแคลิฟอร์เนีย ระบุว่านี่คือภาพของครอบครัว Del Perugias

สำหรับภาพสุดท้ายนี้ สำนักข่าว AFP ได้ตรวจถึงที่มาของภาพถ่ายที่แสดงเด็กผู้ชายที่กำลังยืนอยู่ด้านหน้าของโรงภาพยนตร์แห่งหนึ่งในเมืองโตรอนโต ประเทศแคนาดา โดยภาพถ่ายนี้ปรากฏอยู่ในวิดีโอนี้ของนักประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเมื่อเดือนเมษายนที่ผ่านมา และในรายงานข่าวฉบับนี้ โดยคำบรรยายภาพเขียนว่า “เด็กเร่ขายหนังสือพิมพ์ที่ด้านหน้าโรงภาพยนตร์ Loew ปัจจุบันเปลี่ยนชื่อเป็น Elgin ในตัวเมืองโตรอนโต ระหว่างการระบาดของไข้หวัดสเปน โดย MIRVISH ARCHIVES”

ภาพถ่ายจาก Google Maps ยืนยันว่าเด็กในภาพนั้นยืนอยู่ข้างหน้าโรงหนัง Elgin ในเมืองโตรอนโต โดยสังเกตได้จากรูปทรงของห้องขายตั๋วและประตูทางด้านขวาซึ่งมีองค์ประกอบตรงกับภาพต้นฉบับ